Dialoog

In gesprek over de rol van de facilitator

In gesprek

Van de week sprak ik met een paar mensen over de Dag van de Dialoog, een landelijk initiatief om buurtbewoners met elkaar in gesprek te laten komen. Het ging er eerder over hoe het komt dat we moeite hebben om met elkaar dingen in dialoogvorm te organiseren. We raken al snel in een debat, een discussie, proberen een ander te overtuigen of gelijk te krijgen. Bij dialoog is bijna altijd een begeleider nodig. Het gaat zelden “van zelf”.

Dat laatste, denk ik dan, vormt de sleutel tot mijn begrip: we voeren doorlopend een dialoog met ons zelf. We noemen het niet zo, we noemen het bewustzijn, of piekeren, dagdromen, denken. In ons hoofd praten we heel wat af. We bereiden ons voor op komende gesprekken of denken terug aan eerdere conversaties. Wanneer we slapen komen de gesprekken terug in de vorm van dromen. Met wie voeren we de “monologue interieur”? Met ons zelf. Dat wil zeggen dat ons zelf een klankbord vormt voor onze interne dialogen.

Het kan dan ook niet anders dan dat een dialoog met iemand anders, met name met een groep mensen, altijd ook over ons zelf gaat. En van zelf komen dan onze percepties over ons zelf en van de ander in beeld. Met andere woorden, we praten altijd en over de ander en over ons zelf. Maar dat kunnen we niet tegelijkertijd doen. We kunnen maar aan één ding tegelijkertijd aandacht besteden. Dus praten we bijvoorbeeld over ons zelf, maar dan luisteren we niet naar de anderen. Of we luisteren naar anderen en dan praten tegelijkertijd we met ons zelf. Want iemand die luistert, luistert altijd met zich zelf. We horen wat we willen horen, op de manier waarop we naar ons zelf luisteren. Er bestaat geen luisteraarloos – dat woord bestaat niet eens – luisteren. Het is heel lastig om en naar een ander te luisteren en je bewust te zijn van je eigen luisteren. Zeker wanneer je ook gevraagd bent actief mee te doen. Onze acties zijn immers gericht op overleven, niet opluisteren. Dus vrij automatisch vervallen we in horen en zeggen in plaats van luisteren en spreken. Daarom dient er ondersteuning te zijn bij het voeren van een dialoog.

De ondersteuning – een dialoogbegeleider, facilitator, vergaderator, mediator, moderator, er zijn heel veel verschillende woorden voor – richt zich op het proces, niet op de inhoud. Dit proces bestaat vooral uit het bieden van veiligheid, structuur, ondersteuning en feed back. Daarbij gebruiken we vaak een gesprekstechniek, in dit geval AI, Appriciative Inquiry, waarderend onderzoeken. Eén van de vragen was of de methode nodig is of dat het zit in de toepassing van de methode. De ondersteuning heeft te maken met de paradoxen van betrekken.

Hoe zit dat, dacht ik, bij een dialoog, met de paradoxen van betrekken. Het gaat in eerste instantie om de paradox van onthullen. Onthullen: deelnemers dienen iets van zich zelf te vertellen. Onthullen en feed back is cruciaal voor de ontwikkeling van interpersoonlijke relaties. De paradox speelt op wanneer deelnemers beseffen dat ze deelnemen aan een groep, waar ze eigenlijk geen vanzelfsprekende (!) band mee hebben. Onthullen is eigenlijk iets vertellen wat je niet wil dat groep van je weet. Op dat moment is de angst om afgewezen te worden het grootst. Het is het andere dat je onderscheidt van de anderen die dezelfden mogen zijn in je (nieuwe) groep. Lastig. Technisch gebruik ik dit door aan deelnemers te vragen hun naam op te schrijven en een vraag over zich zelf te beantwoorden, die te maken heeft met het onderwerp.

Voorbeelden: in het kader van projectmanagement: “een goed project is als ….” (Geef een metafoor). Bij een MasterLab Systeemdenken: “Wat is voor jou een voorbeeld van een systeem?”. Bij een sessie over innovatie in Nederland. “Welke innovatie is kenmerkend voor Nederland?”. Bij een sessie over regievoering: “Wie is voor jou een voorbeeld van een regisseur? (Bij film, toneel, dans,…).

Tip voor de begeleider: accepteer dat iemand moeite heeft met iets te accepteren.

This entry was posted in behoren, Dialoog, Faciliteren, Samenleving and tagged , , , , , , . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.